جنگ روانی دشمن عمدتاً با هدف ایجاد ترس، بی‌ثباتی و کاهش اعتمادعمومی طراحی می‌شود. این امر می‌تواند منجر به رفتارهای هیجانی مانند هجوم به بازار ارز، کاهش سرمایه‌گذاری، افزایش انتظارات تورمی و افت تولید شود. در بحران‌هایی مانند جنگ، انتظارات تورمی به سرعت افزایش یافته و ممکن است مردم به سمت تبدیل دارایی‌های ریالی به طلا، ارز یا کالاهای بادوام سوق یابند که این خود فشار تورمی را تشدید می‌کند. در گفت‌وگو با جعفر قادری، نایب رییس کمیسیون اقتصادی مجلس به تحلیل تاثیرات این جنگ بر اقتصاد کشور و اقدامات بانک مرکزی برای به حداقل رساندان این تاثیرات پرداخته شده است.

با توجه به جنگ اخیر، تاثیرات روانی اقدامات دشمن علیه کشورمان چیست و جنگ روانی چقدر بر مسائل اقتصادی و تشدید انتظارات تورمی تاثیر می‌گذارد و چه اقداماتی باید انجام داد که این اثرات به حداقل برسد؟

طبیعی است هر اتفاق نظامی که می‌افتد، تاثیرات خود را بر انتظارات عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان خواهد گذاشت و این مسئله آنهایی که می‌خواهند سرمایه‌گذاری کنند و خرید و فروش ارز داشته باشند را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد. هرچند برای مدتی سرمایه‌گذاری در بخش‌های صنعتی تا حدودی تحت تاثیر قرار گرفت، ولی کسانی که اکنون در کشور سرمایه‌گذاری می‌کنند افراد علاقه‌مند و عاشقی هستند که تحت هر شرایطی حاضرند در کشور مانده و سرمایه‌گذاری ‌کنند و واقعاً جایی غیر از ایران را برای سرمایه‌گذاری انتخاب نمی‌کنند. با این حال، عده‌ای نیز هستند که محل فعالیت برای آنها مهم نیست که داخل کشور یا خارج از کشور باشد و دنبال جای امن برای سرمایه‌گذاری هستند، بنابراین این جنگ ۱۲ روزه مقداری روی افت سرمایه‌گذاری تاثیر داشت و منجر به کاهش سرمایه‌گذاری شد. از سوی دیگر، هزینه‌هایی که دولت در مدت جنگ داشت و تعطیلی‌هایی که در تولید به خاطر ناترازی‌ها داشتیم، بر درآمدهای مالیاتی اثر گذاشت که نهایتا باعث شد تا دولت وصول مالیات کمتری داشته باشد. به صورت کلی، توان و ظرفیت‌های اقتصادی ایران قوی‌تر از آن است که بخواهد مشکلات جدی برای ما ایجاد کند و می توان از این شرایط عبور کرد، چرا که از بحران‌های سخت اینچنینی در گذشته عبور کرده‌ایم. در این شرایط نیز نه تنها سخت‌گیری‌های دولت در پروژه‌های مشارکتی نباید بیشتر شود، بلکه سخت‌گیری‌ها را باید کم کنند و در کنار بخش خصوصی باشند تا سرمایه‌گذاری جدید تشویق شود. در عرصه ساخت بزرگراه‌ها و توسعه نیروگاه‌های ترکیبی، نیروگاه‌های تجدیدپذیر و همچنین طرح‌های انتقال آب، سختگیری‌های دولتی نسبت به گذشته بیشتر نشود، بلکه باید اقداماتی انجام دهد که سرمایه‌گذاران وارد کار شوند و امتیازات بیشتری به آنها داده شود. امروز در تعاملات با کشورهای منطقه، نگاه سیاسی ما با پاکستان نزدیک است، ولی وقتی کشورهای عربی نیز می‌بینند که حتی با اتحاد و همراهی با آمریکا هم امن نخواهند بود، بنابراین بهانه‌ای برای آنها وجود ندارد که بخواهند از ما دوری کرده و با ما وارد سرمایه‌گذاری نشوند.

یکی از موضوعاتی که خیلی در جنگ اخیر به دولت و بانک مرکزی کمک کرد که بتوانند آرامش اقتصادی را برقرار کنند، پرهیز مردم از رفتار هیجانی بود و نوعی رفتار عقلانی که در جامعه شکل گرفت. چقدر حفظ این روحیه در جامعه تاثیرگذار است؟

سیاست‌های پولی و مالی و ارزی هر چقدر منطقی‌تر و قابل قبول‌تر باشند و بتواند به مردم اعتماد و اطمینان بدهد و از آنسو نیز آثار و پیامدهای مخرب بعضی از رفتارهای هیجانی برای مردم بازگو شود، مردم نیز همراهی می‌کنند. از بانک مرکزی انتظار داریم برای کسانی که نگران حفظ دارایی خود هستند، امکان فروش طلا را فعال کند. چه اشکالی دارد که سپرده‌گذاری ارزی هم گشایش یابد و یا کسانی که نگران حفظ قدرت خریدشان هستند به جای نگهداری ارز در خانه، در سیستم بانکی بتوانند سپرده‌گذاری کنند و از آنسو نیز از سپرده‌های ارزی به عنوان وثیقه برای گرفتن تسهیلات ریالی استفاده کنند. این اقدامات بانک مرکزی کمک می‌کند تا رفتارها هیجانی نباشد. ما در مجلس مالیات بر عایدی سرمایه را مصوب کرده‌ایم و از این طریق جلوی ورود نقدینگی و دارایی به سمت بازارهای غیرمولد گرفته می‌شود. باید راه را در بخش‌های مولد باز کنیم تا مردم اطمینان پیدا کنند. به جای اینکه پول‌ها و نقدینگی مردم ما برخی از کشورهای منطقه را آباد کند، در داخل کشور می‌توان از این فرصت و امکان استفاده کرد. انتشار اوراق بهادار ارزی توسط مرکز مبادله و بانک مرکزی می‌تواند کمک کند که نیاز ارزی بخش تولید تامین شود و مردم هم به سمت سپرده‌گذاری ارزی سوق داده شوند. اقدامات تشویقی برای ورود سرمایه‌گذاری بلندمدت و مطمئن به مردم باید انجام شود تا در شرایط بحرانی به سمت رفتارهای هیجانی نروند و رفتارهایی داشته باشند که ثبات را تقویت کند.

یکی از مواردی که بیشتر کارشناسان معتقدند دشمن روی آن حساب کرده بود، کمبود کالاهای ضروری یا نوسانات بازار ارز است، اما تامین به‌موقع ارز کالاهای ضروری و مدیریت بازار ارز باعث شد ثبات و پایداری اقتصادی در خلال جنگ ۱۲ روزه و اتفاقات بعدی برهم نخورد. این مسئله چقدر در کنترل تنش‌های ناشی از جنگ موثر بود؟

مردم ما نشان دادند ایثارگر هستند و همانطور که در جنگ عراق علیه ایران، رزمندگان در صف مقدم می‌جنگیدند، مردم هم در پشت جبهه آنها را حمایت می‌کردند. قبلا این وضعیت را داشتیم، با وجود افزایش حجم تقاضا برای کالاهای اساسی و سوخت، اما رفتارهای هیجانی از مردم مشاهده نشد، از آنسو نیز دولتمردان توانستند کالاهای اساسی را تامین کنند و به مردم اطمینان بدهند که مشکلی وجود ندارد. ما کشوری هستیم که مرزهای مختلفی داریم که از طریق این مرزها می‌توانیم کالاهای اساسی را تامین کنیم. کشور ما هم بسیار پهناور و گسترده است و قدرت مانور ما برای تامین کالاهای اساسی بسیار بالاست. از سوی دیگر مردم با هوشیاری، همراهی و احساس مسئولیتی که دارند اجازه نمی‌دهند کمبود کالاهای اساسی مشکلی برای کشور ایجاد کند.

برخی مباحث پیرامون سیاست پولی بانک مرکزی مطرح بوده مبنی بر اینکه آیا سیاست باید انبساطی باشد و یا انقباظی، با این حال بانک مرکزی سیاست بینابینی را انتخاب و دنبال می‌کند. ارزیابی شما از سیاست بینابینی در شرایط فعلی چیست؟

در شرایطی که داریم، نمی‌شود به سمت سیاست کاملاً انبساطی رفت که خودش منجر به تشدید تورم و بی‌ثباتی بیشتر می‌شود. از طرف دیگر سیاست کاملاً انقباضی هم نمی‌تواند نیاز واحدهای تولیدی را تامین کند. باید بین سیاست‌های مختلف، سیاستی انتخاب کرد که در عین تامین نقدینگی برای واحدهای تولیدی، منجر به تشدید تورم نیز نشود. از جمله فعال کردن ظرفیت‌هایی که در بازار وجود دارد و یا تامین مالی از طریق گواهی سپرده خاص یا اوراق گام یا سایر ابزارهای موجود در بازار سرمایه. این موارد کمک می‌کند که اجرای سیاست نه پیامدهای تورمی داشته باشد و نه منجر به محدودیت در تامین منابع مالی برای تولید شود.