محسن قدیمی بنه کهل - پژوهشگر حوزه ارتباطات و هوش مصنوعی: جامعه ما در حال حاضر با افزایش فراوانی بحران‌های جهانی مواجه است، در حالی که به‌ طور فزاینده‌ای به فناوری دیجیتال وابسته شده و در عصری پیشرفته از نظر فناوری غوطه‌ور شده است. استفاده از فناوری مبتنی بر هوش مصنوعی (AI) اغلب به ‌عنوان یک امید برای مقابله با چالش‌های پیچیده و فوری در مدیریت بحران مطرح می‌شود. قابلیت‌های ایجاد شده توسط این فناوری‌ها می‌توانند به پیشبرد کاهش اثرات بحران، آمادگی، پاسخ‌دهی و بازیابی در شرایط بحران‌های پیچیده کمک کنند.

با این حال، این پیشرفت جدید و پیامدهای آن هنوز به ‌طور کامل مورد مطالعه و درک قرار نگرفته است. پژوهشگران نسبت به خطرات و تهدیدات بالقوه‌ای که این توسعه ایجاد می‌کند هشدار داده‌اند، زیرا وابستگی به هوش مصنوعی و گسترش فناوری دیجیتال باعث ایجاد لایه‌های جدیدی از وابستگی‌های متقابل در سیستم‌های اجتماعی-فنی مدیریت بحران می‌شود و آسیب‌پذیری‌های بیشتری را معرفی می‌کند.

در کنار استراتژی‌های مسئولیت اجتماعی، هوش مصنوعی (Artificial Intelligence - AI) به ‌عنوان ابزاری قدرتمند در تحلیل داده‌های کلان، پیش‌بینی بحران و بهینه‌سازی پاسخ‌های سازمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. الگوریتم‌های یادگیری ماشین (Machine Learning) و پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing - NLP) نقش مهمی در شناسایی روندهای نگران‌کننده و ارائه راهکارهای عملی ایفا می‌کنند.

در دنیای امروز، سازمان‌ها با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند که یکی از مهم‌ترین آنها بحران‌های ناشی از ناترازی‌ها در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی است. بحران ناترازی به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن تعادل میان عوامل کلیدی یک سیستم برهم می‌خورد و این عدم تعادل می‌تواند منجر به بی‌ثباتی و ایجاد بحران در مقیاس‌های مختلف شود به طور مثال، ناترازی اقتصادی شامل عدم تعادل میان عرضه و تقاضا، تورم و نقدینگی نامتعادل، یا بحران‌های مالی در بانک‌ها است که می‌تواند منجر به سقوط اقتصادی شود و به تبع آن ناترازی اجتماعی به شکاف طبقاتی، توزیع ناعادلانه منابع و نابرابری در فرصت‌های شغلی اشاره دارد که موجب بی‌ثباتی اجتماعی می‌شود.

کاربردهای هوش مصنوعی در مدیریت بحران‌های ناترازی:

• تحلیل داده‌های کلان: هوش مصنوعی قادر است حجم عظیمی از داده‌های اقتصادی، اجتماعی و محیطی را پردازش کرده و الگوهای بحرانی را شناسایی کند.
• پیش‌بینی بحران‌های سازمانی: مدل‌های پیش‌بینی مبتنی بر یادگیری ماشین می‌توانند روندهای بحران را شناسایی کرده و به سازمان‌ها هشدارهای زودهنگام ارائه دهند.

تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که ترکیب سه عامل روابط عمومی سازمانی، مسئولیت اجتماعی و هوش مصنوعی می‌تواند در کاهش پیامدهای بحران‌های ناشی از ناترازی‌ها بسیار موثر باشد. سازمان‌هایی که از هوش مصنوعی برای تقویت روابط عمومی و CSR استفاده می‌کنند، نه ‌تنها می‌توانند بحران‌ها را بهتر مدیریت کنند، بلکه اعتمادعمومی را افزایش داده و تصویر برند خود را بهبود می‌بخشند.

روابط عمومی (Public Relations - PR) به‌ عنوان یکی از ابزارهای کلیدی ارتباطی در سازمان‌ها، نقش مهمی در مدیریت بحران، ایجاد اعتماد عمومی و حفظ شهرت سازمانی ایفا می‌کند. روابط عمومی نه ‌تنها به انتشار اطلاعات صحیح و شفاف در شرایط بحرانی کمک می‌کند، بلکه تعامل موثر بین سازمان و ذی‌نفعان را نیز تسهیل می‌نماید. در مواقع بحران، اتخاذ استراتژی‌های ارتباطی مناسب می‌تواند شدت بحران را کاهش داده و از آسیب‌های بلندمدت به اعتبار سازمان جلوگیری کند.

مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌شود که سازمان‌ها به ‌منظور کاهش تاثیرات منفی اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی فعالیت‌های خود و افزایش مشارکت اجتماعی انجام می‌دهند. در دنیای امروز، سازمان‌هایی که دارای استراتژی‌های CSR قوی هستند، در مدیریت بحران‌های سازمانی موفق‌تر عمل کرده و روابط پایدارتری با ذی‌نفعان خود برقرار می‌کنند. افزایش شفافیت اطلاعات، پاسخگویی سریع در زمان بحران، حفظ و بهبود تصویر برند، افزایش اعتماد عمومی از جمله راه حل‌های موثر در موفقیت‌های مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها محسوب می‌شوند.

هوش مصنوعی و یادگیری ماشین ابزارهای قدرتمندی هستند که می‌توانند از طریق تحلیل داده‌های کلان و پیش‌بینی روندهای بحرانی، به بهبود مدیریت بحران کمک کنند. هوش مصنوعی همچنین می‌تواند در مدیریت بحران‌های سازمانی و بهینه‌سازی استراتژی‌های روابط عمومی نقش کلیدی ایفا کند.

برخی از کاربردهای مهم آن عبارتند از:

• چت‌بات‌ها و سیستم‌های پاسخگویی هوشمند برای بهبود ارتباطات سازمانی در زمان بحران
• تحلیل احساسات و شبکه‌های اجتماعی برای سنجش واکنش‌های عمومی و بهینه‌سازی استراتژی‌های ارتباطی
• مدیریت داده‌های کلان برای اتخاذ تصمیمات دقیق‌تر در شرایط بحران (هوش مصنوعی با توانایی تحلیل کلان‌داده‌ها، شناسایی الگوهای بحران و پیش‌بینی روندهای آتی، ابزار موثری در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک است. در عین حال، روابط عمومی سازمانی با بهره‌گیری از راهبردهای ارتباطی، می‌تواند تصویر برند را در شرایط بحران حفظ و ترمیم کند)

• استفاده از سیستم‌های هوشمند در اطلاع‌رسانی
• چت‌بات‌ها و دستیارهای مجازی
• تحلیل احساسات کاربران در رسانه‌های اجتماعی
• بهینه‌سازی انتشار اطلاعات در کانال‌های ارتباطی

مسئولیت اجتماعی سازمانی (CSR) در شرایط بحران می‌تواند به تقویت اعتبار برند، افزایش اعتماد عمومی و کاهش اثرات منفی بحران کمک کند. سازمان‌هایی که در دوران بحران، اقدامات مسئولانه و شفاف ارائه می‌دهند، می‌توانند تصویر مثبتی از خود در جامعه ایجاد کنند برخی از استراتژی‌های موثر عبارتند از:

• کمک‌های مالی و حمایت از جوامع آسیب‌دیده
• شفافیت اطلاعاتی و مدیریت اعتماد عمومی
• تقویت ارتباطات انسانی با کارکنان و مشتریان

تحلیل داده‌های بحران به سازمان‌ها کمک می‌کند تا پاسخ‌های بهتری به موقعیت‌های بحرانی ارائه دهند و از بروز بحران‌های مشابه در آینده جلوگیری کنند.

برخی از روش‌های مهم در این زمینه عبارتند از:

• تحلیل پیش‌بینی‌کننده برای بهینه‌سازی تصمیمات بحران
• سیستم‌های هوشمند برای تخصیص منابع در شرایط بحران
• ارزیابی عملکرد سازمانی پس از بحران

با وجود اینکه هوش مصنوعی (AI) و روابط عمومی سازمانی می‌توانند به بهبود فرآیندهای مدیریت بحران کمک کنند، چالش‌ها و شکاف‌هایی وجود دارند که استفاده موثر از این تکنولوژی‌ها را محدود می‌کنند. این شکاف‌ها در چندین سطح مختلف از فن‌آوری، منابع انسانی، فرهنگ سازمانی و مسائل اخلاقی نمایان می‌شوند.

در ادامه، به بررسی مهم‌ترین این چالش‌ها و شکاف‌ها پرداخته می‌شود.

• چالش‌های فن‌آوری: کمبود داده‌های با کیفیت و دسترسی به آنها، پیچیدگی در تحلیل داده‌های غیرساختاریافته
• چالش‌های منابع انسانی: کمبود نیروی متخصص در تحلیل داده‌ها و هوش مصنوعی، مقاومت کارکنان در برابر تغییرات
• چالش‌های فرهنگی و اخلاقی: مسائل اخلاقی در استفاده از داده‌ها، عدم شفافیت در تصمیم‌گیری‌های هوش مصنوعی
• چالش‌های قانونی و نظارتی: نبود چارچوب‌های قانونی مشخص، نیاز به همکاری بین‌سازمانی

در دنیای امروز، بحران‌ها و ناترازی‌ها به ‌عنوان بخشی اجتناب‌ناپذیر از دنیای سازمانی و اجتماعی شناخته می‌شوند. برای مدیریت موثر این بحران‌ها، استفاده از هوش مصنوعی (AI) و روابط عمومی سازمانی به ‌عنوان ابزارهای کلیدی مورد توجه قرار گرفته است. هوش مصنوعی می‌تواند در تحلیل داده‌ها، پیش‌بینی بحران‌ها و بهینه‌سازی پاسخ‌های سازمانی موثر واقع شود. همچنین، نقش مهمی در روابط عمومی سازمانی در حفظ ارتباطات موثر با ذینفعان و کاهش آسیب به اعتبار سازمان در دوران بحران‌ها ایفا می‌کند. هوش مصنوعی به ‌ویژه از طریق مدل‌های پیش‌بینی بحران، تحلیل احساسات و یادگیری ماشین می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا بحران‌ها را پیش‌بینی و مدیریت و در عین حال از کاهش اثرات منفی آنها بر عملکرد و اعتبار سازمان جلوگیری کنند. مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها (CSR) نیز در این فرآیند نقش کلیدی دارد، چرا که در دوران بحران، اقدامات مسئولانه و شفاف می‌توانند اعتماد عمومی را حفظ کرده و بهبود دهن. با این حال، چالش‌ها و شکاف‌های موجود از جمله کمبود داده‌های با کیفیت، عدم شفافیت در تصمیم‌گیری‌های هوش مصنوعی، مقاومت در برابر تغییرات سازمانی و مسائل اخلاقی و قانونی، می‌توانند مانع بهره‌برداری کامل از این فناوری‌ها شوند. بنابراین، برای استفاده موثر از هوش مصنوعی در مدیریت بحران‌ها، سازمان‌ها نیازمند توجه ویژه به این چالش‌ها هستند.