نتایج حاصل از پژوهشهای معتبر علمی و عملیاتی انجام گرفته در حوزه بانکداری، به خوبی نشان میدهند که حرکت سیاستگذاران پولی و بانکی کشورها بهسوی توسعه رویکرد بانکداری تخصصی و تمرکز بر طراحی سازوکارهای بانکی مبتنی بر نیازها، تقاضاها و الزامات اختصاصی شده یک جامعه، تاثیر بسزایی بر ارتقا سطح مولفههای کلان پولی، مالی، بانکی و ارزی داشته و این امر توانسته روند حکمرانی اقتصادی یک کشور را در مسیر گسترش زمینههای یک مدیریت تحولخواه برنامهریزی شده کارآمد هدایت کند. از اینرو مشاهده میشود در سالهای اخیر، تمایل و اقبال حاکمیتهای سیاسی و اقتصادی در اقصی نقاط جهان به افتتاح بانکهای تخصصی و تمرکز بر اختصاصی کردن محصولات و خدمات بانکی، به شکل چشمگیری افزایش یافته است. مبتنی بر اهمیت موضوع، در پرونده پژوهشی "تجربه بانکداری تخصصی در اقتصاد جهان"، به سراغ تجربه کشور بنگلادش در پیادهسازی مولفههای بانکداری تخصصی و تبیین و معرفی نمونههایی از این بانکهای تخصصی در این کشور و بررسی کارکردهای عملیاتی آنها میرویم.
موفقیت بنگلادش در گسترش صنعت بانکداری تخصصی
حاکمیت اقتصادی بنگلادش، به عنوان یک جغرافیای کمتر توسعهیافته در شرق آسیا، به سبب دارا بودن یک اقتصاد مبتنی بر کشاورزی و همچنین به دلیل توسعه صنعتی انفجاری و تصاعدی در حوزه پوشاک که مبتنی بر حجم بسیار بالای نیروی کار متخصص با دستمزد کم پدید آمد، الزام ورود پُرشتاب به بانکداری تخصصی و ایجاد و توسعه بانکهای تخصصمحور را به طور غیررسمی و آزمایشی از اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ میلادی و به طور رسمی از آغاز هزاره جدید یعنی از ماههای میانی سال ۲۰۰۰ میلادی، در دستور کار خود قرار داد و به موفقیتهای درخشانی در امر تخصیص و تامین مالی تخصص محور کشاورزی، صنعت، تولید و خدمات از طریق یک نظام بانکداری اختصاصی شده دست یافت. دادهها و اطلاعات قابل استخراج از تحقیقات و مقالات دانشگاهی و آکادمیک متعدد در باب تحولات اقتصاد بنگلادش حکایت از آن دارد که منشاء حرکت حاکمیت این کشور به سوی افتتاح بانکهای تخصصی و توسعه رویکرد بانکداری تخصصی، وابستگی بخش عمدهای از اقتصاد داخلی بنگلادش به بخش کشاورزی بوده است. در حقیقت صاحبنظران این حوزه معتقدند از آنجا که اقتصاد بنگلادش، یک اقتصاد کشاورزی محور بوده که تا به امروز نیز همچنان ادامه دارد، پاسخ به تقاضاها و الزامات مالی (چه در بخش تجهیز منابع و چه در بخش تخصیص منابع) این بخش مهم از اقتصاد بنگلادش، نیاز به سازوکارهای پولی و بانکی سازمان یافتهتر و اختصاصی شدهتر داشته تا دولت بتواند از طریق طراحی و پیادهسازی بسترهای جدید در اتمسفر خدماتمالی و بانکداری بنگلادش، جوابگوی این حجم از تقاضای فعالان اقتصادی این کشور به ویژه در بخش کشاورزی و توسعه رویکردهای مالی، پولی و بانکی اقتصاد روستایی باشد. از سوی دیگر، علاوه بر اقتصاد وابسته به کشاورزی بنگلادش که به عنوان مهمترین سرمنشاء و عامل در خلق و توسعه بانکهای تخصصی در این کشور به حساب میآید، سهولت دسترسی به نیروی کار ارزان، سیل عظیم حضور کمپانیها، شرکتها و کارخانجات و صنایع مختلف از اقصی نقاط جهان برای تولید محصولات و کالاهای خود با پایینترین قیمت تمام شده را در بازار بنگلادش موجب شد و بدینترتیب، اقتصاد بنگلادش به بزرگترین اقتصاد مبتنی بر تولید برونسپاری شده در جهان مبدل شد. چنین تحول کلان و قابل توجهی در اقتصاد داخلی بنگلادش، نیاز به تخصصیتر شدن زمینههای ارائه خدمات و محصولات در حوزه بانکی و مالی به گروههای مختلف و در قالب یک فرآیند بهینه مدیریت شده تحت نظارت را بیش از پیش نشان داد و لذا با این وضعیت پیشامد کرده، روند توسعه بانکداری تخصصی در بنگلادش با شتاب و سرعت بیشتری آغاز شده و ادامه یافت.
طبق آخرین آمارهای رسمی موجود، در حال حاضر، تعداد ۱۲ بانک تخصصی در بنگلادش فعالیت میکنند که اسامی آنها به شرح زیر است:
- بانک توسعه ملی بنگلادش
- بانک کریشی بنگلادش
- بانک مسکن کریشی بنگلادش
- بانک راجشاهی کریشی اونایان
- بانک کارمسنگستان
-بانک توسعه روستایی پروباشی کالایان
- بانک کشاورزان پالی سانچای
- بانک گرامین
-بانک تامین مالی اسلامی بنگلادش
- بانک سامابایا بنگلادش با مسئولیت محدود
- بانک تعاونی تجاری داکا با مسئولیت محدود
- بانک تعاونی توسعه زمین پروگوتی (بانک پروگوتی)
همانطور که از نامگذاری بانکهای تخصصی در بنگلادش قابل تشخیص است، بخش اعظمی از فعالیتهای حوزه بانکداری تخصصی در این کشور معطوف به بخشهای خاص اقتصادی و اجتماعی این کشور یعنی حوزه کشاورزی، روستایی، توانمندسازی صنایع کوچک و متوسط و با تمرکز بر اقشار ضعیف و کمدرآمد جامعه بنگلادش است. به عنوان نمونه، بانک گرامین در تامین مالی خرد برای فقرا اختصاصیسازی شده و موسسات و نهادهایی مانند بانک کریشی بنگلادش، بانک راجشاهی کریشی اونایان و بانک توسعه روستایی پروباشی کالایان در پاسخ به نیازمندیهای حوزه کشاورزی، توسعه روستایی و تحقق نیازهای کارگران بنگلادشی در خارج از کشور، فعالیت میکنند.
مزایای بانکهای تخصصی در بنگلادش
از آنجا که بنگلادش، به عنوان بزرگترین مرکز برون سپاری تولید در جهان شناخته میشود، تاسیس و فعالیت یک بانک تخصصی در این کشور، میتواند با مزایا و پیامدهای مثبت قابل توجهی همراه باشد:
یکی از ویژگیهای مثبت مهم نظام بانکداری بنگلادش این است که افراد حقوقی برای تاسیس یک بانک تخصصی، به سرمایه کمتری نسبت به سایر کشورهای آسیایی و اروپایی نیاز دارند و آمارها و دادههای موجود نشان میدهد که حداقل سرمایه موردنیاز برای تاسیس یک بانک تخصصی در بنگلادش، تقریبا بین نصف تا یک پنجم سرمایه مورد نیاز برای افتتاح یک بانک تخصصی در یک کشور آسیایی و یا یک کشور عضو اتحادیه اروپا است.
یکی دیگر از مزایای اتخاذ این نوع رویکرد بانکداری در بنگلادش این است که بانکهای تخصصی در این کشور، امکان ارائه تمامی خدمات یک بانک متعارف و تجاری اعم از سپردهپذیری، سپردهگذاری، تخصیص و تجهیز منابع، وامدهی، خدماتبانکداری الکترونیک و خدماتبانکداری مبتنی بر صندوقهای سرمایهگذاری را به سایر شهروندان کشورهای آسیایی بدون نیاز به اخذ مجوزهای قانونی اضافی را دارند.
از دیگر مزایای بستر بانکداری تخصصی در بنگلادش این است که موسسات و نهادهای مالی و اعتباری خارجی که درخواست فعالیت در داخل این کشور را داشته باشند، به راحتی و سهولت میتوانند با طی مراحل قانونی غیرپیچیده و با اخذ مجوزهای لازم در کوتاهترین زمان ممکن و نیاز به سرمایه اولیه کمتر، از ماهیت یک موسسه مالی و اعتباری به یک بانک تخصصی در بنگلادش تبدیل شده و امکان ارائه طیف گستردهای از خدمات یک بانک متعارف در حوزههای سرمایهگذاری و مدیریت دارایی را داشته باشند.
معرفی برخی از بانکهای تخصصی در بنگلادش
-بانک توسعه ملی بنگلادش (BDBL)
بانک توسعه ملی بنگلادش یکی از اولین بانک های تخصصی تاسیس شده در این کشور است که در سال ۱۹۹۴، تحت قانون شرکتها در بنگلادش، از ادغام بانک سابق شیلپا بنگلادش (BSB) و شیلپا رین سنگستا بنگلادش (BSRS) و دو موسسه توسعه مالی دولتی (DFI) تاسیس شد. این بانک در ۱۶ نوامبر ۲۰۰۹، درخواست خود برای تغییر ماهیت به یک شرکت خدمات بانکداری سهامی عام را به پارلمان و دولت بنگلادش ارائه داد و از ۳ ژانویه ۲۰۱۰، رسما با عنوان بانک توسعه ملی بنگلادش (BDBL) در قامت یک شرکت خدمات مالی سهامی عام، فعالیت خود را ادامه داد. در حال حاضر، عمده فعالیتهای بانک توسعه ملی بنگلادش در ۳ حوزه یعنی بخش سپردهپذیری خُرد و کلان، تامینمالی تجارت خارجی و تامین مالی کسب و کارهای کوچک و متوسط (SME)، به ویژه کسب وکارهای تولیدی و صنعتی است و انواع خدمات مالی برای راهاندازی صنایع نوپا و خدمات تجاری را از طریق شبکه شعب خود در بنگلادش به مشتریان خود ارائه میدهد.
-بانک کریشی بنگلادش (BKB)
در رتبه دوم از پیشگامترین بانکهای تخصصی در بنگلادش، بانک کریشی قرار دارد.
بانک کریشی بنگلادش (BKB) یک بانک تخصصی ۱۰۰ درصد دولتی است که از زمان تاسیس خود در اواخر دهه ۹۰ میلادی و تغییر ماهیت به شکل امروزی از اواخر سال ۲۰۰۴، به طور چشمگیری در تامین مالی و پاسخگویی به نیازهای بخش کشاورزی بنگلادش، نقش اساسی داشته است. در حقیقت، کریشی یک کلمه بنگالی به معنی کشاورزی است و از آنجا که شغل اصلی مردم بنگلادش "کریشی" است و حدود ۸۵ درصد از مشاغل مردم این کشور به طور مستقیم یا غیرمستقیم به کشاورزی وابسته است و بخش قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی بنگلادش را فعالیتهای حوزه کشاورزی، تشکیل میدهد، از اینرو دولت این کشور در اواخر دهه ۹۰ میلادی، تصمیم به تاسیس یک بانک تخصصی با تمرکز کامل بر بخش کشاورزی و ارائه خدمات به کشاورزان بنگلادشی در داخل و خارج از این کشور گرفت. امروزه عمده فعالیتهای بانک کریشی بنگلادش معطوف به پروژه های مرتبط با حوزه کشاورزی و روستایی و در زمینههایی نظیر تامین مالی شرکتی، برنامهها و طرحهای اعتبار مالی و اقتصادی، طرحهای سپردهگذاری بلندمدت، بانکداری بینالمللی کشاورزی و روستایی، خدمات وامدهی و ارائه تسهیلات با نرخ بهره پایین، ارائه خدمات در حوزه تامین مالی خسارات کشاورزان و ارائه خدمات به کشاورزان بنگلادشی ساکن موقت خارج از این کشور است.
- بانک راجشاهی کریشی اونایان بنگلادش (RAKUB)
بانک راجشاهی کریشی اونایان بنگلادش (RAKUB) یک بانک تخصصی دولتی در بنگلادش با رویکرد منطقهای است که در اوایل هزاره جدید و با هدف تامین مالی و صیانت از فعالیتهای بخش کشاورزی و روستایی در دو استان بزرگ بنگلادش یعنی راجشاهی و رنگپور که ۳۵ میلیون نفر را در خود جای داده است، تاسیس شد و مناطق راجشاهی و رنگپور در مقایسه با سایر استانهای بنگلادش، کمتر توسعه یافته اما سرشار از پتانسیل در بخش کشاورزی بوده و تولید مازاد غلات غذایی، آنها را به "انبار غله کشور" مشهور کرده است. در حال حاضر، عمده فعالیتهای بانک راجشاهیکریشی اونایان بنگلادش با تمرکز بر حوزه کشاورزی و روستایی با اولویت ارائه خدمات به متقاضیان در مناطق راجشاهی و رنگپور در حوزههایی نظیر طرحهای سپردهگذاری، برنامههای اعتباری، بانکداری شرکتهای کوچک و متوسط، اعتبارسنجی و کمک خارجی به برنامههای کارآفرینان کشاورزی و روستایی، برنامههای توسعه مالی در راستای کاهش فقر، بانکداری سبز و اعتبارآفرینی ویژه در حوزه غلات است.
نظر شما