همانطورکه در نوشتار پیشین از این پرونده پژوهشی اشاره شد، بررسی تجربه کشورهای مختلف جهان در باب نحوه چگونگی و کیفیت پیاده‌سازی رویکرد بانکداری تخصصی، به خوبی می‌تواند راهنمای کارآمد و موثری برای سایر کشورهایی که هنوز در مراحل اولیه و توسعه‌نیافتگی در این بحث قرار دارند باشد. به ویژه که اقتصاد امروز جهان در بسترها و زمینه‌های مختلف خود، حرکت به سوی دانش‌محوری تخصصی شده را سرلوحه کار قرار داده و ما با افزایش روزافزون نرخ تقاضای خدمات و محصولات اختصاصی از سوی مخاطبان صنعت بانکداری و مالی در جهان روبرو هستیم. از اینرو است که نگاه ویژه به امر بانکداری تخصصی و تلاش برای بهبود هرچه بهتر زیرساخت‌ها، الزامات، سازوکارها و نگرش‌های توسعه‌خواه و تحول محور در این عرصه، نظام پولی و مالی بین‌الملل و بسترهای جامع خدمات مالی و بانکی در سراسر جهان را در پیشبرد اهداف متعالی آنها، به شایستگی یاری می‌بخشد. یکی از این کشورهای مختلف در طراحی و اجرای مولفه‌های بانکداری تخصصی، هندوستان است که بر طبق اطلاعات موجود، از جمله اولین اقتصادهای جهانی در عرصه ورود به حوزه بانکداری تخصصی و تاسیس بانک‌های اختصاصی شده برای کمک به روندهای تولیدی، صنعتی، کشاورزی، بازرگانی و خدماتی بوده است.
مبتنی بر این مسئله، در پرونده پژوهشی "تجربه بانکداری تخصصی در اقتصاد جهان"، به سراغ تبیین تجربه موفق کشور هندوستان در پیاده‌سازی رویکرد بانکداری تخصصی رفته و نحوه و کیفیت اجرای این نگرش توسعه‌محور بانکی در این حوزه را در این کشور بررسی می‌نماییم.
نظام پولی و بانکی هند، پیشرو در عرصه بانکداری تخصصی
با استناد به گزارش‌های تحلیلی پژوهشی نهادها و سازمان‌های معتبر تحقیقاتی در آسیا و جهان و با اتکا به آمارها و داده‌های موجود منتشر شده رسمی، می‌توان عنوان کرد که بستر جامع خدمات مالی و بانکداری هند، یکی از پیشگام‌ترین اتمسفرهای پولی و اقتصادی جهان در عرصه تخصصی‌سازی فعالیت‌های بانکی و ترویج و توسعه رویکرد بانکداری تخصصی در اقتصاد بین‌الملل محسوب می‌شود. در حقیقت، در اواخر دهه شصت میلادی و ابتدای دهه هفتاد و به سبب عمیق شدن رکود تورمی و افزایش غیرقابل مهار نرخ بیکاری روزافزون و آشفتگی ساختاری و عملیاتی پیش‌بینی نشده در هر سه رکن اصلی تشکیل دهنده اقتصاد هند یعنی صنعت، کشاورزی و خدمات، واراگیری ونکاتا گیری، رئیس‌جمهور وقت هند، دست به اصلاحات بنیادین ملی اقتصادی زد و با اعلام وضعیت اضطراری در کشور، از همه صاحبنظران، دانشگاهیان، اقتصاددانان و متخصصان خبره در حوزه پولی، بانکی، ارزی، مالی و اقتصادی درخواست کرد تا که طرح‌ها و برنامه‌های عملیاتی پیشنهادی خود برای خروج اقتصاد داخلی هند از این وضعیت ملتهب رو به تشدید را ارائه دهند. این رویکرد ونکاتاگیری و مشارکت همه‌جانبه فعالان اقتصادی و اندیشمندان حوزه پولی و مالی هندی موجب شد که در بازه زمانی ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۲، اقتصاد داخلی هند به ویژه در بخش بانکداری، تحولات مهم و اساسی را تجربه کرده و به سمت خلق و توسعه مفهومی کارآمد در حوزه بانکی یعنی پیاده‌سازی مولفه‌های بانکداری تخصصی حرکت کند.
با اجرای نظام بانکداری تخصصی و افتتاح بانک‌های تخصص محور مختلف با ماهیت و کارکردهای مجزا نسبت به یکدیگر و اخذ رویکرد دانش‌محوری عملیاتی در صنعت پولی و بانکی، در مدت زمان نسبتا کوتاهی، اقتصاد داخلی هند بهبود پُرشتاب و رشد قابل ملاحظه در مولفه‌های کلان مالی خود نظیر حجم تولید ناخالص داخلی، نرخ تورم و نرخ بیکاری و افزایش سطح رفاه را تجربه کرد. بانک‌های تخصصی در هند، موسسات مالی هستند که بر ارائه خدمات به بخش‌های خاصی از اقتصاد، مانند کشاورزی، صنعت یا تجارت تمرکز دارند. این بانک‌ها با بانک‌های تجاری سنتی متفاوت هستند و نیازهای منحصر به فرد بخش‌های خاص جامعه را برآورده میسازند. معمولاً بانک‌های تخصصی در هند، متمرکز بر اقشار ضعیف جامعه هندوستان، جمعیت روستایی و شهری فقیر و دامداران و کشاورزان بی‌بضاعت است. به عنوان نمونه، بانک ملی کشاورزی و توسعه روستایی " NABARD" هند، مختص ارائه خدمات به کشاورزان بی‌زمین و بدون سرمایه است و این بانک بودجه خرید بذر، کود و ادوات و سایر ابزارهای مورد نیاز این افراد را در اختیار آنها قرار می‌دهد. همچنین این بانک‌های تخصصی در هند، از کسب‌وکارهای نوپا در هر سه حوزه صنعت، کشاورزی و خدمات، حمایت‌های ویژه می‌کنند.
بدین‌ترتیب و به طور کلی می‌توان گفت که خدمات ارائه شده توسط بانک‌های تخصصی در هند در حوزه تامین مالی صنعتی، تامین مالی صادرات و واردات، تامین مالی توسعه، تامین مالی مسکن، تامین مالی زیرساخت‌ها است. طبق آخرین به روزرسانی‌های صورت گرفته در آمارهای رسمی موجود منتشر شده توسط بانک مرکزی هند، لیست بانک‌های تخصصی در این کشور به شرح زیر است.
-بانک توسعه صنعتی هند (IDBI )
-بانک صادرات و واردات هند (EXIM)
-بانک توسعه صنایع کوچک هند (SIDBI)
-بانک ملی کشاورزی و توسعه روستایی (NABARD)
-بانک ملی مسکن (NHB)
-بانک بهاراتیا ماهیلا (BMB)
-شرکت ملی توسعه تعاونی (NCDC)
-شرکت تضمین اعتبار صادرات هند (ECGC)
-بانک توسعه صنایع کوچک هند (SIDBI)
-شرکت ملی سپرده‌گذاری اوراق بهادار (NSDL)
معرفی نمونه‌هایی از بانک‌های تخصصی در هند و کارکردهای عملیاتی آنها
-بانک ملی کشاورزی و توسعه روستایی (NABARD )
بانک ملی کشاورزی و توسعه روستایی هند، جز اولین بانک های تخصصیِ افتتاح شده در هندوستان بود که در اوایل دهه ۸۰ میلادی، به عنوان نماد آغاز روند توسعه رویکرد بانکداری تخصصی در این کشور معرفی شد. از آنجا که در حدود نیم قرن پیش، اقتصاد هند یک اقتصاد عمیقا روستایی و کشاورزی محور بوده است، لذا اولین تلاش‌های سیاست‌گذاران پولی این کشور برای طراحی یک بانک تخصصی در هند، معطوف به حوزه کشاورزی و با تمرکز بر توسعه توانمندی‌های مناطق روستایی صورت پذیرفته که خروجی آن، NABARD است.
بانک ملی کشاورزی و توسعه روستایی هند علاوه بر اینکه در قامت یک نهاد مالی جامع در حوزه توسعه بسترهای کشاورزی و تحول در مولفه‌های روستایی در سراسر هندوستان فعالیت مینماید، به عنوان عالی‌ترین سازمان و موسسه نظارتی در راستای رصد اقدامات، تصمیمات و اجرائیات بانک‌های روستایی منطقه‌ای، بانک‌های تعاونی ایالتی و بانک‌های تعاونی مرکزی ناحیه‌ای در هند نیز شناخته می‌شود. این بانک دولتی که تحت نظارت دپارتمان خدمات مالی (DFS) وزارت دارایی هند قرار دارد، در سال ۱۹۸۱ و با رای پارلمان این کشور تاسیس شد و در حال حاضر، با ۷ شرکت تابعه و ۳۱ دفتر منطقه‌ای در سراسر هندوستان، با بیش از ۴ هزار سازمان در زمینه توسعه رویکردهای کشاورزی و روستایی همکاری دارد. بانک ملی کشاورزی و توسعه روستایی هند در زمینه‌سازی برای گسترش نوآوری‌های روستایی، اجتماعی و تاسیس شرکت‌های اجتماعی در مناطق دورافتاده روستایی این کشور نقش مهمی ایفا کرده است و پُررنگ ترین فعالیت این بانک در حال حاضر، تامین اعتبار برای ترویج، گسترش و تجاری‌سازی کسب‌وکارها در حوزه کشاورزی و فعالیت‌های وابسته غیرکشاورزی روستایی است.
-بانک توسعه صنعتی هند (IDBI )
بانک توسعه صنعتی هند، یک بانک تجاری تخصص محور و اولین بانک پیشگام اختصاصی شده این کشور در حوزه تامین مالی صنعتی است که در حال حاضر تحت مالکیت مشترک شرکت بیمه عمر هند (LIC) و دولت هند قرار دارد. این بانک در ابتدا در سال ۱۹۶۴ توسط دولت هند به عنوان یک موسسه توسعه مالی (DFI ) تحت نظارت و تابعیت بانک مرکزی هند که هدف آن ارائه و اجرای مولفه‌ها و رویکردهای توسعه خدمات مالی به بخش صنعتی هندوستان بود، تاسیس شد و سپس در سال ۲۰۰۵، از طریق ادغام با بخش تجاری تابعه خود یعنی نهاد IDBI، به بانک توسعه صنعتی هند تغییر شکل و ماهیت یافت. همچنین این بانک از ۲۱ ژانویه ۲۰۱۹، توسط بانک مرکزی هند در قامت یک بانک بخش خصوصی برای اهداف نظارتی طبقه‌بندی شده است. در حال حاضر، مهم‌ترین اقدامات بانک توسعه صنعتی هند پشتیبانی جامع و فراگیر مالی از فعالیت‌های صنعتی در داخل و خارج از هند تامین مالی بلندمدت شرکت‌های صنعتی، تولیدی و تجاری، پذیره‌نویسی های اختصاصی شده صنعتی، ارائه طیف گسترده‌ای از خدمات و محصولات به کسب و کارهای صنعتی و حضور پُررنگ و تاثیرگذار در بخش بانکداری سرمایه‌گذاری و تجارت صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک است.
بانک توسعه صنعتی هند با ۲۰۸۸ شعبه بانکداری خُرد، ۳۱۴۴ دستگاه خودپرداز، ۲۲ شعبه بانکداری ثابت BC در سراسر هند، ۱۷ شعبه فعال بین المللی، ۵۸ پلتفرم خدمات الکترونیکی و ۱۵۲۰ مرکز تحلیل داده‌های مالی و صنعتی، یکی از مهم‌ترین بانک‌های این کشور در بستر بانکداری تخصصصی محسوب می‌شود.
-بانک ملی مسکن (NHB)
بانک ملی مسکن، یک موسسه مالی عالی اجرایی و نظارتی در حوزه مسکن در هندوستان است که در زمره اولین بانک‌های تخصصی حوزه املاک و مستغلات در سطح جهان قرار می‌گیرد. این بانک در سال ۱۹۸۷ با رای پارلمان هند تاسیس شد و امروزه تحت نظارت وزارت دارایی دولت هند، به عنوان یک نهاد نظارتی در راستای تنظیم و صدور مجوز برای تمامی شرکت‌های تامین مالی مسکن در این کشور فعالیت می‌کند. مهم‌ترین چشم‌انداز بانک ملی مسکن هند، توسعه فراگیر رویکردهای پایدار کننده و ثبات‌آفرین در بازار مالی مسکن در این کشور است. همچنین مهم‌ترین ماموریت این بانک، مدیریت و ارتقای پتانسیل‌های بازار برای تامین نیازهای مسکن همه اقشار جامعه با تمرکز بر مسکن اقشار کم‌درآمد و متوسط جامعه هند عنوان شده است.
نظر شما