در عصر جهانی‌شدن و فشارهای اقلیمی، نهادهای پولی و مالی بیش از هر زمان دیگری تحت تاثیر تحولات اقلیمی و تغییرات زیست‌محیطی قرار دارند. تاثیر این تغییرات بر اقتصاد کشورها، نه تنها از طریق خسارات مستقیم فیزیکی، بلکه از طریق ریسک‌های انتقالی، انطباق سیاست‌ها، تغییرات در الگوی مصرف انرژی، فناوری و سرمایه‌گذاری نمود می‌یابد. در این میان، بانک مرکزی اردن (CBJ) با توجه به ساختار اقتصادی خاص، آسیب‌پذیری بالا در برابر خشکسالی و تنش آبی و سهم بزرگ بخش مالی در تولید ناخالص داخلی به‌گونه‌ای پیشرو، برنامه‌ها و سیاست‌هایی را طراحی کرده تا هم ریسک‌ها را مدیریت کند و هم اقتصاد کشور را به سوی اقتصاد سبز و کم‌کربن هدایت کند.
تاریخچه و روند تاسیس بانک مرکزی اردن
- پیش از تاسیس بانک مرکزی، نظام پولی اردن تحت استفاده ارزهای متفاوتی چون لیره عثمانی، ارزهای مصری، فلسطینی و بریتانیایی بود.
- پس از سال ۱۹۲۷ و تشکیل "هیات ارزی فلسطین"، پوند فلسطین به پول رسمی تبدیل شد، اما استقلال کامل پولی تا پس از استقلال رسمی اردن در سال ۱۹۴۶ حاصل نشد.
- در سال ۱۹۵۰، هیات ارزی اردن تاسیس شد تا دینار اردنی را جایگزین پوند فلسطین کند.
- طی سال ۱۹۵۹، قانون تاسیس بانک مرکزی اردن تصویب شد و نهایتاً در یکم اکتبر ۱۹۶۴، بانک مرکزی اردن آغاز به کار کرد.
- اسکناس‌های جدید اردنی در سال ۱۹۶۵ منتشر شدند و اسکناس‌های قدیمی تا ژوئن ۱۹۶۶ از گردش خارج شدند و این اقدام نقطه عطفی در استقلال پولی اردن به‌شمار می‌آید.
سیاست‌ها و برنامه‌های بانک مرکزی اردن در حوزه تغییرات اقلیمی و مالی سبز
طبق اسناد رسمی بانک مرکزی اردن و گزارش‌های بین‌المللی، موارد زیر برخی از سیاست‌ها و برنامه‌های کلیدی CBJ هستند:
استراتژی مالی سبز ۲۰۲۸–۲۰۲۳ (Green Finance Strategy ۲۰۲۳–۲۰۲۸)
در نوامبر ۲۰۲۳، بانک مرکزی اردن از استراتژی پنج‌ساله مالی سبز خود رونمایی کرد، سندی که هدف آن ادغام موثر ملاحظات اقلیمی در سیاست‌گذاری کلان مالی است.
اهداف اصلی این سند عبارت‌اند از:
- ادغام ملاحظات اقلیمی در تصمیم‌گیری‌های مالی و سیاست‌گذاری کلان
- ایجاد زیرساخت حقوقی، نظارتی و فنی برای توسعه ابزارهای مالی سبز
- تقویت شفافیت و گزارش‌دهی اقلیمی
- ارتقای تاب‌آوری نظام مالی در برابر ریسک‌های فیزیکی و انتقالی اقلیمی
این استراتژی بر چهار محور اصلی تمرکز دارد: حکمرانی و کنترل داخلی، چارچوب‌های نظارتی، توسعه بازار مالی سبز و آموزش و ظرفیت‌سازی نهادی
تقویت ساختار نهادی و تعاملات بین‌المللی
بانک مرکزی اردن با تاسیس بخش ریسک تغییرات اقلیمی و مالی سبز (CCRGFD)، بنیانی تخصصی برای سیاست‌گذاری و نظارت بر تحولات اقلیمی ایجاد کرد. عضویت فعال در نهادهایی نظیر NGFS و همکاری با بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB) در قالب برنامه Greening Financial Systems، این نهاد را به بخشی از شبکه جهانی مالی پایدار بدل کرده است. همچنین، تشکیل کمیته مالی سبز در انجمن بانک‌های اردن با هدف هماهنگی و مشاوره میان بانک‌ها و CBJ، گام مهمی در همراستاسازی سیاست‌ها در سطح صنعت مالی کشور به شمار می‌آید.
چارچوب‌های نظارتی، طبقه‌بندی سبز و محصولات جدید
بانک مرکزی اردن طی سال‌های اخیر مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و استانداردهای اقلیمی را تدوین کرده که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- الزام بانک‌ها به گزارش‌دهی اقلیمی و گنجاندن ریسک‌های زیست‌محیطی در حاکمیت شرکتی
- طراحی طبقه‌بندی ملی سرمایه‌گذاری سبز (Green Taxonomy) برای کاهش ابهام اطلاعاتی
- تدوین چارچوب وام سبز (Green Loan Framework) به منظور توسعه محصولات نوینی چون وام انرژی‌های تجدیدپذیر، تسهیلات حمل‌ونقل پاک و خدمات مالی اسلامی سبز
ابزارهای مالی و مکانیسم‌های کاهش ریسک
در راستای توسعه تامین مالی پایدار، بانک مرکزی اردن اقدامات زیر را در دستور کار قرار داده است:
- همکاری با شرکت ضمانت وام اردن (JLGC) برای کاهش ریسک اعتباری پروژه‌های زیست‌محیطی
- طراحی مدل‌های تامین مالی تلفیقی (blended finance) برای ترکیب منابع عمومی و خصوصی
- انتشار اولین اوراق قرضه سبز با مشارکت IFC برای تامین مالی زیرساخت‌های پاک
ورود ملاحظات اقلیمی به سیاست‌های پولی
بانک مرکزی اردن همچنین آثار ریسک‌های اقلیمی را در متغیرهای کلان نظیر تورم، نرخ ارز و ترکیب ذخایر ارزی بررسی کرده و درصدد است ملاحظات ESG را در سیاست‌های مدیریت دارایی و ذخایر ارزی خود بگنجاند.
پیوند مالی اسلامی با توسعه پایدار
CBJ با تکیه بر ظرفیت‌های موجود در بانکداری اسلامی، به دنبال توسعه محصولات مالی اسلامی سبز است که در عین انطباق با اصول شریعت، اهداف زیست‌محیطی را نیز دنبال کند. نمونه‌هایی مانند تسهیلات بانک اسلامی اردن برای انرژی خورشیدی و خودروهای برقی، مصادیق عملی این رویکرد هستند.
آموزش، شفافیت و ارتقای ظرفیت حرفه‌ای
شفافیت، آموزش و تبادل تجربه، از ارکان اصلی سیاست‌گذاری سبز بانک مرکزی اردن به شمار می‌آید.
در این زمینه:
- بانک‌ها به ارائه گزارش اقلیمی سالانه ملزم شده‌اند
- برگزاری رویدادهایی مانند GREEFIN Forum به منظور به اشتراک‌گذاری تجارب و دانش تخصصی
- انتشار مستندات فنی و یادداشت‌های تحلیلی برای ارتقای سواد مالی سبز در میان فعالان بازار
بانک مرکزی اردن با طراحی و اجرای یک بسته سیاستی جامع در حوزه مالی سبز، نشان داده که حتی کشورهایی با منابع محدود و آسیب‌پذیری بالا می‌توانند با رویکردی هوشمندانه، در برابر تهدیدهای اقلیمی تاب‌آوری ایجاد کرده و در مسیر توسعه پایدار حرکت کنند. این تجربه، الگویی قابل تامل برای سایر کشورهایی است که به دنبال اتصال نظام مالی خود به الزامات آینده اقلیمی جهان هستند.
نظر شما