انتشارات موسسه مطبوعاتی بازار پول و ارز، کتاب "بانکداری مرکزی، سیاست پولی و آینده پول"، نوشته گیوالئوم والت، سیلویو کاپس و لوئیز فیلیپه روشون و با ترجمه حسن حسن‌خانی را منتشر کرد. اثری که به گفته کارشناسان، می‌تواند به یکی از منابع مهم برای پژوهشگران و سیاست‌گذاران حوزه اقتصاد در ایران بدل شود. این گزارش به بررسی محتوای کتاب و ویژگی‌های برجسته آن می‌پردازد. این اثر می‌تواند به یکی از بهترین منابع برای پژوهشگران و سیاست‌گذاران ایرانی بدل شود. در کشوری که همچنان فاقد ادبیات تخصصی در زمینه بانکداری مرکزی است، دسترسی به چنین منبعی می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های کلان و اصلاح نظام بانکی کمک کند. این کتاب نه‌تنها برای دانشگاهیان، بلکه برای مدیران بانکی و اقتصادی نیز منبعی کاربردی است.

خلاء ادبیات بانکداری مرکزی در ایران

با وجود بیش از شش دهه از تاسیس بانک مرکزی در ایران، ادبیات علمی این حوزه همچنان محدود است. در دانشگاه‌ها رشته یا گرایش مستقلی با عنوان "بانکداری مرکزی" وجود ندارد. به همین دلیل، مترجم کتاب در مقدمه تاکید می‌کند که این اثر می‌تواند گامی جدی برای توسعه دانش بومی در این حوزه باشد. انتشار کتابی که به‌طور مستقیم به مباحث بانکداری مرکزی و آینده پول می‌پردازد، می‌تواند زمینه‌ساز پژوهش‌های دانشگاهی تازه و مبنای تصمیم‌گیری‌های کلان اقتصادی شود.

بررسی تحولات تاریخی بانکداری مرکزی

نویسندگان کتاب ابتدا به بررسی تاریخچه بانکداری مرکزی می‌پردازند. آنها مدل قدیمی بانکداری را مرور می‌کنند، مدلی که بر کنترل عرضه پول، ذخایر قانونی و ضریب فزاینده پول استوار بود. سپس مدل جدید را توضیح می‌دهند که بر نرخ بهره و هدف‌گذاری تورم متمرکز است. کتاب نشان می‌دهد که هر دو مدل در عمل با محدودیت‌های جدی روبه‌رو شدند. بحران مالی ۲۰۰۸ و سپس همه‌گیری کرونا، ضعف‌های بنیادی این مدل‌ها را آشکار ساخت و بانک‌های مرکزی را به بازنگری در اهداف و ابزارها واداشت.

بازگشت اندیشه‌های کینزی

یکی از پیام‌های مهم کتاب، بازگشت به اندیشه‌های "جان مینارد کینز" است. نویسندگان توضیح می‌دهند که در دوران بحران کرونا، سیاست‌های پولی به تنهایی نتوانستند رشد اقتصادی ایجاد کنند و دولت‌ها مجبور به تزریق محرک‌های مالی گسترده شدند. این وضعیت نشان داد که سیاست مالی بار دیگر در مرکز توجه قرار گرفته و نقش مکمل و اساسی در کنار سیاست پولی یافته است. چنین بازگشتی به تفکر کینزی، یادآور این نکته است که بانک‌های مرکزی به تنهایی نمی‌توانند بار اقتصاد را به دوش بکشند.

آینده پول در سایه فناوری‌های نوین

بخش بزرگی از کتاب به آینده پول اختصاص دارد. در این بخش، رمزارزها و بلاک‌چین به‌عنوان فناوری‌های تحول‌آفرین بررسی می‌شوند. نویسندگان توضیح می‌دهند که بیت‌کوین چگونه طراحی شده و چه تفاوتی با نظریه‌های کلاسیک پول دارد. همچنین استیبل‌کوین‌ها به‌عنوان ارزهای دیجیتال با ثبات معرفی می‌شوند که می‌توانند نقش میانجی بین رمزارزهای پُرنوسان و پول‌های رسمی ایفا کنند. کتاب نشان می‌دهد که فناوری‌های جدید، مفهوم پول را از بنیان دگرگون کرده‌اند و بانک‌های مرکزی باید خود را با این واقعیت تطبیق دهند.

نقش ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی (CBDC)

یکی از محوری‌ترین فصل‌های کتاب به CBDC اختصاص دارد. نویسندگان توضیح می‌دهند که ارز دیجیتال بانک مرکزی می‌تواند ابزار سیاست پولی را متحول کند. آنها اثرات CBDC بر مکانیسم انتقال سیاست پولی، نرخ بهره، ترازنامه بانک‌ها و جریان سرمایه را بررسی می‌کنند. همچنین بحث می‌کنند که چگونه یک CBDC می‌تواند به‌صورت برنامه‌پذیر طراحی شود تا پول مستقیماً به سمت بخش‌های مولد اقتصاد هدایت شود. این ویژگی می‌تواند نقطه عطفی در تاریخ سیاست‌گذاری پولی باشد.

تجربه‌های جهانی و درس‌هایی برای ایران

کتاب تنها به نظریه بسنده نمی‌کند و نمونه‌های واقعی کشورها را بررسی می‌کند:

سوئد: پروژه "ای-کرون" برای تضمین دسترسی همه شهروندان به ابزارهای پرداخت دیجیتال.

آرژانتین: استفاده از شبکه‌های تهاتری در دوران بحران به‌عنوان سازوکاری ضدبحران.

سوئیس: سیستم WIR به‌عنوان یک پول مکمل که اعتمادعمومی را تقویت کرده است. این مطالعات تطبیقی نشان می‌دهد که نوآوری‌های پولی در کشورهای مختلف می‌تواند برای ایران الهام‌بخش باشد، به‌ویژه در شرایطی که اقتصاد کشور نیازمند اصلاحات عمیق بانکی و مالی است.

مسئله اعتماد به پول

یکی از موضوعات کلیدی کتاب، اعتماد عمومی به پول است. نویسندگان تاکید می‌کنند که بدون اعتماد، هیچ نظام پولی پایداری نمی‌تواند دوام آورد. در عصر دیجیتال که فناوری‌های غیرمتمرکز رو به گسترش‌اند، حفظ این اعتماد اهمیت دوچندانی یافته است. تجربه سیستم WIR در سوئیس نشان می‌دهد که طراحی نظام‌های مکمل می‌تواند به بازسازی اعتماد در زمان بحران کمک کند.

تعامل سیاست پولی و مالی

کتاب به‌روشنی بیان می‌کند که بانک‌های مرکزی دیگر نمی‌توانند تنها ابزار اصلی مدیریت اقتصاد باشند. سیاست پولی باید در تعامل با سیاست مالی عمل کند. تجربه کرونا نشان داد که تنها با ترکیب محرک‌های مالی و سیاست‌های پولی می‌توان رکود را مهار کرد. این پیام برای ایران نیز اهمیت دارد، جایی که جدایی سیاست‌های پولی و مالی گاه به ضعف در مدیریت اقتصادی منجر می‌شود.

پرسش‌های باز درباره آینده پول

کتاب با طرح پرسش‌هایی بنیادین، ذهن مخاطب را به تفکر وامی‌دارد:

آیا رمزارزها می‌توانند جایگزین پول رسمی شوند؟

نقش بانک‌های مرکزی در جهان غیرمتمرکز چه خواهد بود؟

چگونه می‌توان اعتماد عمومی را در عصر دیجیتال حفظ کرد؟

آیا CBDC می‌تواند تعادل جدیدی میان ثبات مالی و نوآوری ایجاد کند؟ این پرسش‌ها به جای پاسخ‌های قطعی، مخاطب را به اندیشیدن و پژوهش بیشتر دعوت می‌کنند.

جمع‌بندی

کتاب "بانکداری مرکزی، سیاست پولی و آینده پول" با رویکردی جامع و انتقادی، هم نظریه‌های اقتصادی را به چالش می‌کشد و هم تجربه‌های عینی کشورها را مرور می‌کند. نویسندگان نشان می‌دهند که بانک‌های مرکزی باید فراتر از چارچوب‌های سنتی عمل کنند و خود را با تحولات دیجیتال سازگار سازند.