عیسی رضایی _ مدیر ارشد بانکی: در بحبوحه تنش‌های ژئوپلیتیک و تهدیدات نظامی، نگاه‌ها به طور طبیعی به سمت شاخص‌های آنی اقتصاد، به ویژه نرخ ارز و طلا، معطوف می‌شود. اما تمرکز صرف بر این نوسانات، می‌تواند ما را از یک خطر به مراتب بزرگ‌تر و سیستمی غافل کند: آسیب‌پذیری زیرساخت‌های حیاتی نظام بانکی کشور. واقعیت این است که در برابر یک حمله مستقیم، نظام بانکی ما فاقد یک "نقشه جایگزین" یا پلن B مدون است و این، پاشنه آشیل اقتصاد در شرایط بحرانی محسوب می‌شود. در زمان افزایش تنش‌ها، حتی پیش از وقوع درگیری نظامی، شاهد یک واکنش طبیعی و قابل پیش‌بینی در جامعه هستیم. مردم برای حفظ ارزش دارایی‌های خود و در جستجوی نقدشوندگی، به سمت ارز، طلا و دارایی‌های مشابه هجوم می‌برند. این رفتار، ناشی از شکل‌گیری "انتظارات منفی" است و فشار مضاعفی را بر سیستم پولی و بانکی وارد می‌کند. حال تصور کنید که این نگرانی روانی با ترس از کار افتادن سیستم‌های پرداخت ترکیب شود و در آن صورت، تمایل به خروج پول از شبکه بانکی به صورت تصاعدی افزایش یافته و می‌تواند کنترل اوضاع را، حتی برای نهاد قدرتمندی چون بانک مرکزی، دشوار سازد.

با این همه، باید اذعان کرد که بانک مرکزی در ماه‌های اخیر، به ویژه در اوج تنش‌های نظامی، عملکردی فراتر از انتظار در مدیریت بازار ارز داشته است. توانایی این نهاد در کنترل نوسانات و بازگرداندن سریع ثبات به بازار، حتی پس از شوک‌های شدید، قابل تحسین است. نوسانات نرخ ارز در محدوده ۱۰ درصدی مهار شد که نشان از تسلط و به‌کارگیری ابزارهای موثر سیاستی دارد. این سیاست‌های موفق باید با قدرت ادامه یابند، اما این تمام ماجرا نیست.

خطر اصلی در جای دیگری نهفته است. تهدید اخیر رژیم صهیونیستی مبنی بر تروریستی خواندن بانک مرکزی ایران بی‌سابقه است. باید به این فکر کنیم که اگر زیرساخت‌های ملی پرداخت مانند "شتاب"، "ساتنا" و "پایا" به دلیل یک حمله فیزیکی یا سایبری از کار بیفتند، چه فاجعه‌ای رخ خواهد داد. اثرات مخرب چنین رخدادی، ده‌ها برابر یک حمله موشکی خواهد بود و عملاً کل اقتصاد کشور را به تعطیلی می‌کشاند. راهکار مقابله با این تهدید، حرکت از تمرکزگرایی به سمت یک مدل تاب‌آور و غیرمتمرکز است. در حال حاضر، اطلاعات تمام تراکنش‌ها در یک هسته مرکزی (Core) تجمیع می‌شود. این ساختار در شرایط عادی کارآمد است، اما در زمان بحران، به شدت آسیب‌پذیر است. باید به مدلی بازگردیم که در گذشته نیز تجربه شده است: هر شعبه بانک، علاوه بر اتصال به سیستم مرکزی، باید یک نسخه پشتیبان از اطلاعات و تراکنش‌های خود را به صورت محلی و آفلاین نیز در اختیار داشته باشد.

با این تدبیر، در صورت وقوع حمله به مرکز داده یک بانک یا کل شبکه بانکی، هر شعبه می‌تواند به صورت مستقل به مشتریان خود سرویس‌دهی کند. این کار به بانک مرکزی، به عنوان نهاد ناظر، فرصت می‌دهد تا بدون فلج شدن کامل اقتصاد، برای رفع مشکل اقدام کند. دیکته کردن این الزام به مدیران بانکی و بخش فناوری اطلاعات، یک ضرورت استراتژیک است که با توجه به تداوم شرایط تهدید، نباید به تعویق بیفتد. در نهایت، هرچند عملکرد بانک مرکزی در حوزه مدیریت بازار ارز و طلا ستودنی است، اما نباید فراموش کرد که وظیفه این نهاد صرفاً کنترل شاخص‌های پولی نیست. حفاظت از شریان‌های حیاتی اقتصاد و تضمین تاب‌آوری زیرساخت‌های مالی در برابر شدیدترین شوک‌ها، مسئولیتی است که امروز بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. اگر برای روزی که زیرساخت بانکی هدف قرار می‌گیرد، چاره‌ای نیاندیشیم، تسلط بر بازار ارز به تنهایی نمی‌تواند مانع از یک فروپاشی اقتصادی گسترده شود. کار اصلی اکنون، ایمن‌سازی این زیرساخت‌هاست.