حمید کمار-پژوهشگر اقتصادی: مذاکرات اتمی میان ایران و آمریکا همچنان ادامه دارد. طبق اعلام سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه پیشرفت مذاکرات در دور اول و دوم قابل توجه بوده و فضای مثبتی در مذاکرات حاکم است. روایت طرف مقابل هم حاکی از احتمال شکل‌گیری توافق در زمانی به مراتب کوتاه‌تر از برجام است. در مجموع شواهد مختلف، دستیابی به توافق را تقریبا قطعی نشان می‌دهند.
مذاکرات جاری محل طرح مطالبات میان طرفین است. از آنجا که درخواست‌های طرف مقابل از ایران مشخص است، لازم است مطالبات ایران از طرف مذاکره نیز به صورت دقیق مشخص شود. برای رسیدن به فهرست مطالبات ایران، لازم است تمامی مشکلات ایجاد شده در اثر تحریم‌ها فهرست شده و همچنین از تجربه توافق قبلی در سال ۹۴ نیز به منظور دریافت تضمین‌های لازم، استفاده شود.
از آنجا که بخش اصلی تحریم‌ها، در دو بخش "ارتباطات مالی و بانکی بین‌المللی" و همچنین "فروش نفت" متمرکز بوده، لازم است فهرستی اولویت‌بندی شده و کامل از مطالبات در این حوزه‌ها مشخص شده و در اختیار تیم مذاکره کننده قرار گیرد. از آنجا که تحریم‌های مالی و بانکی، محور اصلی مذاکره بوده، تعیین فهرست اولویت‌بندی شده مطالبات ایران و همچنین تعیین سازوکاری برای تضمین اجرای تعهدات طرف مقابل، لازمه اساسی بهره‌مندی حداکثری کشور از توافق است. در ادامه، برخی از مهم‌ترین مواردی که قابلیت پیگیری در مذاکرات دارد، بیان می‌شود.
لغو تحریم‌های بانکی
یکی از مهم‌ترین موانع دسترسی ایران به نظام مالی و بانکی بین‌المللی در دوران تحریم، عدم همکاری بانک‌های خارجی با طرف‌های ایرانی برای در امان ماندن از جریمه‌های آمریکا بوده است. این تحریم‌ها موجب می‌شوند که بانک‌ها و موسسات مالی ایران نتوانند به راحتی با کشورهای دیگر مبادلات مالی انجام دهند. بر همین اساس، رفع تهدید از بانک‌های خارجی در همکاری با ایران، یکی از اساسی‌ترین مطالبات کشور در حوزه بانکی از آمریکا خواهد بود. نکته مهم در این رابطه، لزوم تاکید ایران بر رفع کامل محدودیت‌هاست. تجربه توافق برجام نشان داد که طرف مقابل پس از اعلام رفع تحریم بانکی، با اعمال شروط متعدد برای برقراری روابط بانکی، عملا تحریم‌های بانکی را همچنان حفظ می‌کند تا بانک‌های بزرگ و اصلی دنیا، از ترس روبرو شدن با تحریم‌ها و جریمه‌های آمریکا، همچنان از انجام مراودات مالی با ایران سر باز زنند.
دسترسی به نظام تسویه بین‌المللی SWIFT
تحریم‌های مالی و بانکی آمریکا علیه ایران شامل لایه‌های مختلفی است. یکی از این لایه‌ها، قطع دسترسی ایران به سیستم ارتباطات مالی بین بانکی (SWIFT) است. این سیستم برای انجام تراکنش‌های بین‌المللی ضروری است و با محدودیت‌های اعمال‌شده در این زمینه، ایران با مشکلات بزرگی در انجام معاملات تجاری روبه‌رو است. باز شدن دسترسی ایران به این سیستم، از جمله الزامات گشایش مالی و بانکی بین‌المللی برای کشور محسوب می‌شود.
آزاد شدن پول‌های بلوکه شده
بازگشت منابع مسدود شده ایران به کشور و امکان استفاده بدون محدودیت از آنها، یکی از مهم‌ترین مواردی است که ایران باید در مذاکرات جاری آن را مطالبه کند. نزدیک به سه سال پیش در حالی که میان ایران و آمریکا برای آزادسازی پول‌های مسدود شده در کره‌جنوبی توافق شده بود، اما در نهایت ایران نتوانست به طور کامل به این منابع دست یابد. بر همین اساس، آزادسازی کامل و فوری تمامی منابع مسدود شده، باید جزو مطالبات اصلی ایران در حوزه مالی باشد.
دسترسی به نظام بیمه بین‌المللی
یکی از مسائل ایران در دوران تحریم، همکاری نکردن شرکت‌های بیمه بین‌المللی به ویژه برای بیمه کردن کشتی‌های به و از مقصد ایران بوده است. این مسئله، ریسک و هزینه تجارت با ایران را افزایش داده است. بر همین اساس، ایران لازم است دسترسی کامل و بدون محدودیت به نظام بیمه بین‌المللی را در فهرست اولویت‌های خود قرار دهد.
محدود نشدن ایران در سازوکارهای مالی از پیش تعریف شده
یکی از سیاست‌هایی که طرف مقابل همواره از آن برای اعمال فشار به ایران در سال‌های اخیر استفاده کرده، هدایت تبادلات مالی ایران به کانال‌های مشخص تحت نظارت و کنترل آمریکا بوده است. سیاست یاد شده، این امکان را به آمریکا می‌داد که در هر زمان بتواند درخواست‌های اضافی خود در موضوعات مختلف را به ایران تحمیل کند. از اینرو، محدود نشدن ایران به سازوکارها و کانال‌های مالی مشخص برای تبادلات مالی بین‌المللی، باید یکی از خط قرمزهای ایران در مذاکرات جاری باشد.
رفع تحریم افراد و نهادهای تحت تحریم
بسیاری از افراد و نهادهایی که تاکنون در حوزه اقتصادی با ایران همکاری می‌کردند، مشمول تحریم شده‌اند. رفع تحریم این اشخاص ضمن ایجاد گشایش اقتصادی برای کشور، می‌تواند برای سایر اشخاص و نهادهای خارجی، نشانه‌ای از بی‌خطر شدن مراودات مالی، بانکی و اقتصادی با ایران قلمداد شده و با کاهش ترس این اشخاص از مراوده اقتصادی با ایران، بهره‌مندی کشور از توافق را افزایش دهد.
دسترسی به وام‌های بین‌المللی
کارشکنی آمریکا در مسیر دریافت وام از نهادهای بین‌المللی از جمله صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی، یکی از مسائلی است که ایران در دوران تحریم با آن مواجه بوده است. با توجه به نقش اساسی ایران در تشکیل این نهادها و همچنین تامین سرمایه آنها در بدو تشکیل، دسترسی به منابع مالی این نهادها، باید از جمله شروط ایران در مذاکرات پیش رو باشد.
تعریف سازوکارهای ضمانت تعهدات در حوزه مالی و بانکی
مرور تجریه توافق اتمی پیشین (برجام) نشان داده که آمریکا در هر زمان ممکن است از توافق حاصل شده به طور یکجانبه خارج شده و تعهدات خود را نقض کند. به همین دلیل، تعریف و کاربست سازوکارهایی برای ملزم شدن طرف مقابل به اجرای تعهدات و همچنین پُرهزینه شدن نقض تعهدات، از جمله الزامات حیاتی برای رسیدن به یک توافق منطقی و بهره‌مندی حداکثری اقتصاد کشور از آن است.
نظر شما